Banki to jednostki finansowe, które odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa - transakcje, przeprowadzane przez nie dotyczą bezpośrednio obywateli, ich potrzeb oraz aspiracji. Dlatego też podział banków, ich funkcje oraz zależności jakie między nimi panują wpływają na cały sektor gospodarczy.
Rodzaje banków
Mówiąc o polskim systemie bankowym, wyróżnia się bank centralny oraz banki komercyjne, zwane też operacyjnymi. To podstawowy podział tych podmiotów finansowych.
Bank Centralny
Banki komercyjne
Bank komercyjny funkcjonuje podobnie jak każde inne przedsiębiorstwo. Jest to samodzielna jednostka organizacyjna, która na podstawie własnych decyzji określa zakres swego działania. Jej organizacja wewnętrzna, globalna strategia oraz szczegółowa polityka stanowi byt wewnętrzny i niezależny. Oznacza to, że każdy bank komercyjny podejmuje swobodne decyzje operacyjne i bierze za nie pełną odpowiedzialność finansową. Banki komercyjne prowadzą określoną działalność gospodarczą, obejmującą dokonywanie rozliczeń pieniężnych, przyjmowanie wkładów, udzielanie kredytów i poręczeń czy lokowanie w sposób celowy otrzymanych od klientów środków. Jednostki komercyjne można też scharakteryzować jako podmioty posługujące się konkretnymi metodami działania. Takie banki świadczą swoje usługi odpłatnie, a ich celem jest osiąganie zysku oraz stałe zwiększanie swoich zasobów kapitałowych.
Przyjmuje się, że obok Banku Centralnego banki komercyjne są jednym ze szczebli sektora finansowego. Ich działalność wynika z logiki rynku i opiera się na maksymalizowaniu wyników finansowych. W Polsce banki te mają zazwyczaj mały kapitał akcyjny, słyną z dużego zaangażowania kredytowego i wysokich kosztów. Na arenie światowej nie dorównują jeszcze innym instytucjom finansowym.
Rynek dzieli banki komercyjne na:
- uniwersalne;
- specjalistyczne.
Powstanie tych dwóch modeli ma swoją genezę w ewolucji sektora banków komercyjnych.
Bank komercyjny uniwersalny
Model uniwersalny odnosi się do uniwersalnego podejścia w realizowaniu operacji bankowych. W ten sposób funkcjonuje większość banków komercyjnych.
Bank komercyjny specjalistyczny
Banki specjalistyczne związane są natomiast z bankowością wyspecjalizowaną. Ich cechą szczególną jest ograniczony zakres operacji bankowych. Konkretna grupa operacji staje się dominującym i wyłącznym elementem ich działalności. Do banków specjalistycznych zalicza się:
- spółki lokacyjne,
- instytucje kredytu hipotecznego,
- instytucje kredytu specjalnego,
- banki depozytowe papierów wartościowych,
- kasy budowlano-oszczędnościowe.
Podział ze względu na miejsce położenia siedziby danej instytucji rozgranicza banki na:
- krajowe,
- zagraniczne.
Natomiast ze względu na charakter prawno-organizacyjny, wyróżniamy:
- banki państwowe,
- podmioty o charakterze spółek akcyjnych,
- banki spółdzielcze.
Bank państwowy
Bank państwowy to byt tworzony przez Radę Ministrów na mocy rozporządzenia, które wydaje Minister Skarbu Państwa. Dokument wydany przez Ministra Skarbu Państwa wymaga opinii Komisji Nadzoru Bankowego. Rada Ministrów tworząc bank państwowy musi określić jego nazwę, zakres działania, siedzibę oraz wyznaczyć z majątku Skarbu Państwa środki na funkcjonowanie tej jednostki. Bank państwowy nie podlega wpisowi do tak zwanego rejestru przedsiębiorstw państwowych. Organami tego podmiotu są rada nadzorcza oraz zarząd. Rada nadzorcza kontroluje działalność banku i może uchylić uchwały zarządu banku, jeżeli są one niezgodne z prawem lub statutem tego podmiotu. Zarząd banku analizuje kwestie dotyczące funkcjonowania podmiotu finansowego oraz podejmuje w tych sprawach konkretne uchwały. Ich wykonalność zapewnia prezes banku. Członkowie zarządu i rad nadzorczych nie mogą prowadzić działalności konkurencyjnej. Nie mogą też zasiadać w zarządzie lub radzie nadzorczej innych instytucji finansowych, a jedyne odstępstwo od tej zasady następuje wtedy, gdy bank państwowy jest akcjonariuszem danego banku.
Bank spółdzielczy
Banki spółdzielcze to spółdzielnie prowadzące działalność o charakterze finansowym. Działają one w oparciu o podstawę prawną, która mówi, że spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób. Charakteryzuje się ono zmiennym składem osobowym oraz funduszem udziałowym, który w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Rozliczenie odbywa się na zasadach rozrachunku gospodarczego.
Bank o charakterze spółki akcyjnej
Banki w formie spółek akcyjnych opierają swoje funkcjonowanie na przepisach kodeksu spółek handlowych. Organem nadzoru jest tutaj rada nadzorcza, która składa się z co najmniej pięciu osób fizycznych. Zarząd banku tworzą nie mniej niż trzy osoby fizyczne, które są powoływane i odwoływane przez radę nadzorczą.
Funkcjonowanie polskich organów finansowych opiera się na szczegółowo skonstruowanych przepisach, które podlegają ocenie i analizie organów prawnych. Instytucje finansowe tego typu stanowią delikatną strukturę. Wszelkie wstrząsy gospodarcze i wydarzenia zewnętrzne są w stanie poprawić lub pogorszyć ich wizerunek, co przekłada się na stabilność oraz pozycję rynkową konkretnego podmiotu finansowego. Dlatego obserwowanie rynku, trendów i sytuacji stanowi podstawowy element zarządzania bankiem, bez względu na jego klasyfikację i charakter. Instytucje finansowe są instytucjami zaufania społecznego i na tym zaufaniu zbijają swój kapitał.
Komentarze