Perfekcjonizm - czy jestem perfekcyjny? Przyczyny, objawy, skutki perfekcjonizmu

Perfekcjonizm jest jedną z cech charakteru, to postawa człowieka, obejmująca chęć robienia wszystkiego poprawnie, jak najlepiej i jak najdokładniej. Skąd bierze się perfekcjonizm, jak zachowuje się perfekcjonista i jak poradzić sobie z nadmiernym perfekcjonizmem?

Czym jest perfekcjonizm?

Perfekcjonizm to chęć robienia wszystkiego idealnie, jak najlepiej i bez błędów - to niejako postawa obejmująca wygórowane wymagania wobec siebie ale i innych. Perfekcjonista nie chce i nie ma prawa popełniać błędów, brakuje mu wyrozumiałości oraz tolerancji.

Skąd się bierze perfekcjonizm?

Jakie są przyczyny perfekcjonizmu? Skąd bierze się taka - patologiczna czasem - chęć bycia zawsze najlepszym? Czynników może być wiele, wśród nich wymienia się najczęściej nadmiernie wymagających rodziców, którzy stawiają dziecku wysokie wymagania, co skutkuje koniecznością bycia zawsze najlepszym - ta zaszczepiona w dziecku w okresie dorosłości może objawiać się właśnie skłonnościami do perfekcjonizmu.

Objawy - jak zachowuje się perfekcjonista?

Jak zachowuje się osoba, która chce być zawsze najlepsza? Po czym poznać perfekcjonistę, co go wyróżnia? Do jego typowych cech i zachowań można zaliczyć:

• chęć bycia zawsze najlepszym, wykonywanie wszystkiego dobrze, dokładnie, nierzadko długo i mozolnie;
• złą reakcję na krytykę, perfekcjonista nie znosi być krytykowanym, za to krytykuje tych, którzy robią coś inaczej niż - jego zdaniem - powinni;
• trudności z podejmowaniem decyzji: czy na pewno dobrze wybrałam/em - o ile można zwlekać z podjęciem decyzji o kupnie telewizora, o tyle w przypadku zaręczyn nie mamy aż tyle czasu…
• silny lęk przed porażką, perfekcjonista obawia się niepowodzeń, które nigdy nie miały miejsca, np. uczennica obawia się otrzymania oceny niedostatecznej przed każdym sprawdzianem, chociaż pisze testy na piątki;
• działanie według planu, praktycznie przy każdej okazji;
• nadmierną skrupulatność, punktualność, sumienność;
• narzucaną sobie i innym dyscyplinę;
• niechęć do odpoczynku: perfekcjonista może nie chcieć wykorzystać urlopu, woli pracować niż korzystać z prawa do wypoczynku;
• nadmierną ambicję oraz chęć doskonalenia się: perfekcjonista może zrobić wiele kursów, studiów podyplomowych i angażować się w każde możliwe działania;
• niechęć do pracy grupowej, preferowanie samodzielnego działania, kiedy może kontrolować to, co jest wykonywane.

Test - czy jestem perfekcjonistą?

Podejrzewasz, że masz tendencję do bycia perfekcjonistą? Poniżej znajduje się krótki test, odpowiedz na 8 pytań i przekonaj się, czy możesz mieć rację.

1. Jeśli popełnię jakiś błąd, długo go potem rozpamiętuję.
2. Robię coś porządnie albo wcale.
3. Gdy ktoś zrobi coś lepiej ode mnie, długo nie mogę się z tym pogodzić, rozpamiętuję to jako porażkę.
4. Wolę działać samodzielnie i polegać tylko na sobie, inni zawsze zrobią coś źle i zepsują efekt końcowy moich działań.
5. Jestem typem lidera, lubię przewodzić, nie chcę się nikomu podporządkowywać.
6. Wymagam wiele od siebie ale i od innych, nie znoszę bylejakości.
7. Rzadko proszę o pomoc, uważam, że to oznaka słabości, braku kompetencji.
8. Jestem estetą, lubię to, co jest ładne, dobrze wykonane.

Od 1 do 3 odpowiedzi twierdzących? Perfekcjonizm Ci nie grozi, wręcz przeciwnie, masz bardzo beztroskie podejście do życia, jesteś osobą spontaniczną, elastyczną i o nieco artystycznej duszy. Od 4 do 6 twierdzących odpowiedzi? Masz cechy perfekcjonisty, ale pozostawiasz sobie nadal dozę swobody, to zdrowe podejście do życia. Zaznaczyłaś/eś 6-7 odpowiedzi na "tak"? - Jesteś wobec siebie i innych bardzo wymagająca/y, chcesz wypaść jak najlepiej, co czasami może być męczące dla Ciebie i innych. To typowe cechy perfekcjonisty, warto zastanowić się nad tym, dlaczego tak zależy Ci na wykonywaniu wszystkiego idealnie.

Skutki perfekcjonizmu

Perfekcjonizm, jako cecha charakteru i sposób bycia, powoduje wiele zmian w naszym życiu, jakie są skutki bycia perfekcjonistą? Przede wszystkim chęć bycia najlepszym może przyczynić się do:

• nadmiernego lęku i niepokoju: czy na pewno zrobiłam/em wszystko dobrze? - w dużym nasileniu takie myślenie może prowadzić nawet do zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego, zwanego dawniej nerwicą natręctw;
• zaburzeń odżywiania: kobiety - ponieważ to one najczęściej cierpią na te zaburzenia - bardzo często chcą wyglądać idealnie, co może przyczynić się do rozwoju anoreksji oraz bulimii (co ciekawe, anorektyczki i bulimiczki bardzo często wychowywane są przed nadmiernie surowych rodziców, co zgadza się z modelem powstawania perfekcjonizmu);
• depresji i wypalenia zawodowego: zbyt wysokie wymagania stawiane sobie oraz innym mogą przyczynić się do spadku jakości życia, pogorszenia nastroju i w efekcie: zachorowania na depresję czy cierpienia na wypalenie zawodowe;
• popadnięcia w uzależnienia, np. od Internetu czy alkoholu: osoba ze skłonnościami do perfekcjonizmu, która doświadcza niepowodzeń może szukać ukojenia w substancjach uzależniających, da jej to chwilowe ukojenie i pozwoli działać dalej według ściśle określonych wymagań.

Jak radzić sobie z perfekcjonizmem?

Nadmierny perfekcjonizm może być przyczyną problemów zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Czujesz, że chęć bycia najlepszą/najlepszym utrudnia Ci normalne funkcjonowanie? Zastanów się, skąd wziął się ten perfekcjonizm? Może to skutek zbyt wysokich wymagań rodziców lub małej pewności siebie, którą chcesz rekompensować robieniem wszystkiego jak najlepiej? Postaraj się znaleźć przyczynę, będzie Ci łatwiej poradzić sobie z problemem.

Jak walczyć z perfekcjonizmem u siebie?

• odpuść, daj sobie prawo do popełnienia błędu, tylko w ten sposób możesz się czegoś nauczyć. Porażki są dobre ponieważ... właśnie: uczą. Traktuj je jako cenną lekcję i ważne doświadczenie na przyszłość;
• miej świadomość swoich wad, walcz z nimi, ale nie za wszelką cenę. Pamiętaj, że nie ma ludzi idealnych i Tobie również nie uda się pozbyć wszystkich słabszych stron;
• znajdź coś w czym jesteś dobry i spróbuj się w tym wyspecjalizować - inne dziedziny zostaw rodzinie, znajomym: nie można być najlepszym we wszystkim, skup się na jednej dziedzinie i ciesz się swoimi sukcesami;
• obniż czasami poprzeczkę, nie rób wszystkiego na 200%, postaraj się czerpać radość z tego, co robisz, nie skupiaj się tak bardzo na wyniku.

Jak nie wychować małego perfekcjonisty?

Masz dziecko i nie chcesz, aby borykało się z nadmiernym perfekcjonizmem? Chcesz stawiać mu wymagania, ale obawiasz się, że przesadzisz? Spokojnie, poniżej kilka rad, które mogą Ci pomóc:

• nie stawiaj dziecku zbyt wysoko poprzeczki, nie wymagaj, by było zawsze najlepsze, miało same szóstki w szkole, było zawsze pierwsze w zawodach: ciesz się jego sukcesami, które osiąga na miarę swoich możliwości;
• pozwól dziecku na popełnianie błędów, nie uchronisz go przed każdą porażką, a może być ona dla niego cenną lekcją;
• podkreślaj zalety i mocne strony swojego dziecka, ciesz się z jego talentów;
• nie porównuj swojej pociechy z innymi, ani z rówieśnikami, ani z rodzeństwem. Pamiętaj, że Twoje dziecko jest cudowne i wyjątkowe;
• pozwól dziecku się ubrudzić, zrobić coś inaczej niż powinno, stymuluj jego kreatywność, dąż do tego, by było szczęśliwym i ciekawym świata człowiekiem.

Nadmierny perfekcjonizm: kiedy do specjalisty?

Nadmierny perfekcjonizm to problem: zgodzi się z tym każdy, nie tylko psycholog. Kiedy udać się do specjalisty? Przede wszystkim wtedy, gdy czujesz, że perfekcjonizm dezorganizuje Twoje życie, wpływa negatywnie zarówno na jego sferę prywatną, jak i zawodową. Udaj się do konsultację do specjalisty: wybierz się do psychologa i opowiedz mu o swoich trudnościach. W trakcie terapii będziecie pracować - w zależności od nurtu, w jakim pracuje terapeuta - nad znalezieniem przyczyn perfekcjonizmu oraz wypracujecie sposoby zmiany myślenia oraz zachowań, które utrudniają Ci życie. Taka terapia pozwoli Ci odnaleźć radość życia oraz czerpać zadowolenie nawet z popełniania błędów. Masz bowiem do nich prawo, to one - w połączeniu z sukcesami - sprawiają, że życie każdego z nas jest wyjątkowe i niepowtarzalne.