Popyt i podaż - czy przychodzi Ci coś na myśl, kiedy słyszysz te pojęcia? Niezależnie od odpowiedzi na to pytanie, jestem pewien, że wciąż mogę Cię czegoś nauczyć, jeżeli tylko zechcesz poświęcić mi chwilę i przeczytać do końca ten artykuł…
Czym jest popyt?
Popyt to pojęcie bezpośrednio związane z konsumentami oraz ich działaniami na rynku. Jest to związek między ceną danego dobra, a jego ilością, którą kupujący są skłonni nabyć w określonym czasie. Istotnym pojęciem związanym z popytem jest wielkość popytu. Można ją rozumieć jako ilość towaru, którą konsumenci są w stanie nabyć po określonej cenie (i w określonym czasie). Graficznym przedstawieniem opisanych zależności jest krzywa popytu (popyt to cała krzywa, natomiast wielkość popytu to konkretny jej punkt). Mówiąc najprościej, popyt wiąże się z zainteresowaniem konsumentów danym dobrem oraz chęcią jego zakupu po określonej cenie.
Podaż - o co chodzi?
Podaż (w przeciwieństwie do popytu) dotyczy działań i zachowań producentów dóbr na rynku. Jest to relacja między ceną dobra, a jego ilością wypuszczaną dostarczaną przez wytwórców. Wielkość podaży pokazuje ilość dobra, którą producenci są skłonni "wypuścić" na rynek przy określonej jego cenie. Graficznym przedstawieniem wszystkich tych zależności jest krzywa podaży (podaż to cała krzywa, a wielkość podaży to jeden punkt krzywej). W najprostszym ujęciu podaż dotyczy ilości dobra wprowadzanego na rynek oraz związku tej ilości z jego ceną.
Prawo popytu i prawo podaży
Wzajemny stosunek wielkości popytu na dany towar oraz jego ceny opisuje prawo popytu. Zgodnie z nim wielkość popytu na dane dobro zmienia się w sposób odwrotny do jego ceny. Oznacza to, że w momencie, gdy cena danego dobra wzrasta, spada wielkość popytu na nie (taka „odwrotna” zależność zachodzi też dla malejącej ceny produktu).
Zależność między ceną dobra, a wielkością podaży określa z kolei prawo podaży. Zgodnie z nim, cena produktu oraz wielkość podaży zmieniają się w ten sam sposób. Tzn. im wyższa jest cena danego towaru, tym większa jego ilość dostarczana będzie na rynek (analogiczna zależność zachodzi dla niskiej ceny produktu).
Ciekawe wyjątki od prawa popytu
- Paradoks Giffena - w przypadku wzrostu cen żywności, konsumenci o niskich dochodach zwiększają ilość kupowanych dóbr „niższego rzędu” (takich, jak pieczywo, czy ziemniaki) kosztem innych (takich, jak np. nabiał, mięso).
- Paradoks Veblena - w przypadku wzrostu cen towarów luksusowych, konsumenci o wysokich dochodach zwiększają ilość kupowanych towarów z tej kategorii.
- Paradoks spekulacyjny - jeżeli przewiduje się długotrwały wzrost ceny danego dobra, konsumenci i tak będą je kupować (nawet, jeżeli jego cena już rośnie).
- Efekt naśladownictwa (nazywany często owczym pędem) - zachowania grupy nabywców kształtują działania pozostałych kupujących (jeżeli ci pierwsi powstrzymują się od zakupu towarów, podobnie zrobi reszta, natomiast w przypadku gdy grupa nabywców będzie "hurtowo" kupowała konkretny produkt, reszta konsumentów również będzie dążyła do jego zdobycia).
Równowaga rynkowa?
Dzięki konkurencji rynek dąży do osiągnięcia stanu równowagi, czyli do sytuacji, w której ustalana jest tzw. "cena równowagi" - cena dla której wielkość popytu równa jest wielkości podaży oraz wielkości równowagi (ilości dobra, dla której osiągnięto stan równowagi rynkowej). Może jednak dojść do sytuacji, w której wystąpi nadwyżka. W takim przypadku wielkość podaży na dane dobro jest większa od wielkości popytu (czyli produkowana jest większa ilość dobra, niż konsumenci są skłonni kupić). Zjawiskiem odwrotnym do nadwyżki jest niedobór. Oznacza on, że wielkość popytu na produkt jest większa od wielkości podaży (a zatem klienci chcą zakupić więcej towaru, niż jest dostępne na rynku).
Czynniki kształtujące popyt i jego wielkość
- zmiana dochodów konsumentów;
- zmiana cen dóbr substytucyjnych (produktów mogących „zastępować” inne, posiadających zbliżone do nich zastosowania- np. masło i smalec);
- zmiana cen dóbr komplementarnych (towarów, które wzajemnie się uzupełniają - np. samochód i benzyna);
- zmiana liczby i struktury ludności;
- zmieniająca się moda oraz preferencje konsumentów;
- działania marketingowe producentów.
Czynniki kształtujące podaż i jej wielkość
- koszty produkcji dobra,
- przewidywania producentów co do zmiany ceny oraz popytu,
- interwencja rządu państwa,
- liczba przedsiębiorstw działających w branży,
- zmieniające się warunki naturalne, czynniki losowe,
- sezonowość produkcji,
- wielkość importu i eksportu,
- inwestycje mające związek z danym towarem.
Podsumowanie
Popyt i podaż są (wraz z konkurencyjnością) jednymi z podstawowych i jednocześnie kluczowych mechanizmów rynkowych. Niezależnie od tego, czy planujesz założyć w przyszłości własną firmę, czy może jesteś "zwyczajnym" konsumentem, znajomość omówionych dzisiaj zależności pomoże Ci w podjęciu trafnych decyzji zarówno w trakcie cotygodniowych zakupów, jak i podczas podejmowania decyzji o inwestycjach.
Źródła:
Komentarze