Strategia rozwoju - definicja, cechy, rodzaje. Rozwój lokalny i regionalny

Strategia rozwojuDefinicja strategii wywodzi się ze starożytności, kiedy to związana była z umiejętnością prowadzenia działań wojennych. Dotyczyła ona podstawowego działu sztuki wojennej, a obejmowała przygotowanie i prowadzenie przez siły zbrojne całości działań wojennych, poszczególnych kampanii i bitew.

Przez lata pojęcie strategii stosowano wyłącznie w stosunku do działań militarnych, następnie przenosząc je do innych dziedzin aktywności ludzkiej, przede wszystkim polityki i gospodarki. W odniesieniu do działalności przedsiębiorstwa pojęcie strategii rozwoju definiowane jest dość niejednoznacznie.

Wczesne definicje eksponowały cele organizacji, sposoby realizacji oraz alokację zasobów niezbędnych do osiągnięcia wyznaczonych celów, a więc pojęcie strategii kojarzone było z klasyczną zawartością planu działania, przy czym duży stopień swobody w ich kształtowaniu przypisywano organizacjom planującym i realizującym swe strategie. Strategia oznacza wybory i ich gotowość do ich uporczywej realizacji.

Strategia rozwoju - definicja

Definiowanie strategii rozwoju ma charakter ogólny, niekiedy bardzo formalny, często bez próby oddania specyfiki tego problemu. W określeniu najczęściej dominuje ujęcie strategii jako klasycznej treści planu, tzn. w formie celów, metod i środków. Według A. D. Chandlera strategia to określenie głównych, długofalowych celów firmy i przyjęcie takich kierunków działania oraz taka alokacja zasobów, które są konieczne dla zrealizowania celów. R. L. Ackoff uważa, że strategia dotyczy długofalowych celów i sposobów ich osiągania, wpływających na system jako całość. W innych definicjach natomiast autorzy próbują znaleźć merytoryczny wyróżnik, którym najczęściej jest pozycja w otoczeniu, interakcja bądź nawet walka z otoczeniem. Najlepszym przykładem tego podejścia są definicje M. Koontza i C. O’Donnella, którzy określają strategię jako planowanie interpretatywne lub jako plany opracowywane w obliczu planów konkurencji, oraz H. Mintzberga, według którego strategia jest sposobem kształtowania relacji między organizacją i jej otoczeniem: spójnymi wzorcami w strumieniach decyzji organizacyjnych dotyczących otoczenia.

Strategia jest również pojmowana jako ogólny sposób zachowania się organizacji lub jako zbiór określonych reguł decyzyjnych precyzujących owo zachowanie. Do tej grupy można zaliczyć poglądy H. A. Simona, dla którego strategia to ciąg decyzji określających zachowanie w pewnym przedziale czasu, oraz B. Hedberga i S. Jonssona, którzy uważają, że jest ona zespołem idei i konstrukcji, poprzez które firma rozpoznaje, interpretuje i rozwiązuje określone problemy oraz zgodnie z którymi wybiera i podejmuje określone działania. Ścisłe związki z otoczeniem podkreśla H. Mintzberg: strategia to czynnik mediacji między organizacją i jej otoczeniem; to spójne układy strumieni decyzji podejmowanych w organizacji służące rozwiązywaniu problemów związanych z otoczeniem.

Autor ten proponuje także interesujące ujęcie strategii w formie 5×P, tj. elementów odzwierciedlających zachowania organizacji oraz jej relacje z otoczeniem.

Są to:

  • P-plan - plan lub rodzaj świadomie zamierzonego działania;
  • P-pattern - (model) utożsamiany ze sformalizowanym działaniem;
  • P-ploy - (sterowanie), działanie zmierzające do realizacji konkretnego celu;
  • P-position - utożsamianie z szukaniem korzystnej dla organizacji pozycji w otoczeniu, pozwalającej sprostać konkurencji;
  • P-perspektive - czyli postrzeganie pozycji organizacji w przyszłości.

Aktualne pojęcie strategii rozwoju firmy odnosi się do zdefiniowania celów i określania sposobów ich osiągania poprzez wykorzystanie określonych środków w danym miejscu i czasie, przy uwzględnieniu ograniczeń i możliwości zarówno wewnętrznych, jak i tkwiących w otoczeniu. Inne definicje strategii organizacji określają ją jako długofalowy program działań zakresie stosunków z otoczeniem, w wyniku którego realizowane są organizacyjne cele i aspiracje. T. Markowski twierdzi, że strategia jest całością złożoną z refleksji, decyzji i działań zmierzających do określenia celów ogólnych, wytyczania kierunków działania, dokonywania wyboru środków realizacji, a w konsekwencji prowadzenia określonej działalności oraz kontrolowania wykonanych zadań.

Zasięg strategii określa, na jakich rynkach organizacja będzie konkurować. Strategia powinna określić, jakiej synergii oczekuje się w wyniku decyzji co do zasięgu, dystrybucji zasobów i wyróżniającej kompetencji.

Strategia rozwoju - cechy

Można wyróżnić pięć specyficznych cech strategii:

  1. Horyzont czasu. Najogólniej mówiąc wyraz strategia używany jest do opisu czynności związanych z bardzo odległym horyzontem czasowym, tak z punktu widzenia czasu potrzebnego do ich wykonania, jak i wystąpienia efektów.
  2. Efekty. Wyniki posługiwania się określoną strategią mogą ujawnić się co prawda dopiero po dłuższym okresie, jednakże ostateczny ich efekt będzie znaczny.
  3. Skupienie wysiłków. Skuteczność strategii wymaga skupienia działalności, wysiłków lub uwagi na stosunkowo ograniczonej wiązce zamierzeń.
  4. Układ decyzji. W niektórych przedsiębiorstwach do realizacji wybranych strategii wystarczy jedynie kilka podstawowych decyzji, jednakże w większości strategii jest konieczne podejmowanie wielu decyzji określonego typu w czasie. Muszą one wzajemnie się wspierać, tworząc konsekwentny układ.
  5. Wszechobecność. Strategia obejmuje bardzo szerokie pasmo działań, począwszy od przydzielenia zasobów, a skończywszy na codziennych operacjach. Potrzeba konsekwencji w czasie powoduje dodatkowo, że wszystkie szczeble organizacji powinny działać niemal instynktownie w sposób wzmacniający strategię.

Twórcy współczesnych definicji strategii są zgodni co do jej głównych elementów. Podkreślają oni długookresowy charakter strategii oraz znaczenie procesu identyfikacji celów, jako integralnej części procesu planowania i procesu decyzyjnego. We wszystkich definicjach wskazuje się na znaczenie określenia środków i ich alokacji dla potrzeb osiągania celów i realizacji zadań. Większość autorów kładzie nacisk na obecne i przyszłe stany relacji organizacji (systemu) z otoczeniem, co znajduje swoje odzwierciedlenie w zapisach zawartych w strategiach. Jest to uzasadnione faktem istnienia gospodarek otwartych i złożoności otoczenia, w jakich działają organizacje.

Strategia rozwoju lokalnego

Przedstawienie istoty strategii rozwoju lokalnego wymaga zdefiniowania pojęcia rozwoju, który najbardziej ogólnie rozumiany jest procesem wszelakich zmian. Rozwój regionalny jest procesem wielowymiarowym, wybitnie heterogenicznym, co powoduje, że jego badanie jest trudne i wymaga przyjęcia założeń upraszczających. Najszerzej rozumiany rozwój regionalny, wyizolowany z konkretnych form, jest raczej kategorią abstrakcyjno-filozoficzną, która w empirycznych studiach regionalnych nie znajduje zastosowania. Rozwój regionalny jest zatem w dużej mierze procesem o charakterze ekonomicznym, polegającym na transformacji czynników i zasobów regionalnych w dobra i usługi. Jego główną cechą jest wzrost gospodarczy regionu, czyli zwiększenie produkcji dóbr i usług wskutek ilościowego zwiększenia i wykorzystywanych czynników produkcji oraz oprawy ich efektywności. Istotnym aspektem rozwoju regionalnego jest także postęp techniczny i technologiczny, wyrażający się w jakości i nowoczesności produkowanych w regionie dóbr i usług.

Termin rozwoju lokalnego godzi w sobie wątki społeczne i gospodarcze. Rozwój lokalny jest całością przemian jakościowych dotyczących danego obszaru, odnoszących się do poziomu życia ludności oraz warunków funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Rozwój lokalny podlega ogólnym prawom rozwoju gospodarczego, którego cechą jest wolny obieg kapitału, dóbr, informacji, technologii i ludzi. Strategie rozwoju odnoszą się do tych jednostek strategicznych, które charakteryzują się silnymi atutami konkurencyjnymi, przy dużej lub przynajmniej średniej atrakcyjności rynku, albo przeciętnymi atutami konkurencyjnymi przy dużej atrakcyjności.

Strategię rozwoju implikuje agresywna penetracja rynku, zdobywanie nowych segmentów rynku i zwiększanie udziału w rynku. Do ogólnych ich cech należy też innowacyjność, zmiany technologii, rozszerzanie i pogłębianie asortymentu. Strategia rozwoju lokalnego jest jednym z podstawowych instrumentów zarządzania regionalnego i lokalnego. Odpowiada ona na pytanie o główne i szczegółowe cele działania oraz określa, co powinno być zrobione i kiedy, a także, jakich się należy spodziewać rezultatów. Strategia jest jakościową koncepcją przyszłości, zbiorem celów i zadań oraz głównych przedsięwzięć organizacyjnych w powiązaniu z zasobami, układem decyzji i ukierunkowaniem wysiłków na jej realizację. Strategia jest więc koncepcją poprzedzającą działanie, opracowaną przed działaniem, do którego się odnosi. J. Biniecki i B. Szczupak wskazują na dwa ujęcia istoty strategii rozwoju, tj. podmiotowe, według którego to podejścia strategia jest zbiorem zasad, na podstawie których podejmowane powinny być decyzje kluczowe dla rozwoju oraz przedmiotowe, w którym to ujęciu strategia stanowi wewnętrznie spójny zbiór rozwiązań wpływających na charakter działań podejmowanych w okresach bieżących i przyszłych przez władze lokalne. Istotne jest tutaj, aby oba podejścia były jednocześnie podstawą zintegrowanego procesu budowy strategii.

Strategię rozwoju lokalnego należy rozumieć jako zespół decyzji określających długofalową perspektywę działalności układu terytorialnego i jego przewidywanych relacji z otoczeniem. Umożliwia ona przygotowanie planu strategicznego, wytyczającego zasadnicze kierunki działań i określającego cele. Lokalna strategia powinna kłaść nacisk na efektywne wykorzystanie istniejącego potencjału oraz opisywać metody służące realizacji głównych celów w krótkim, średnim i dłuższym czasie. Powinna wyprzedzać własne i cudze działania i trendy oraz przewidywać działania alternatywne. Strategia jest zatem sekwencją działań zorientowanych na osiągnięcie długookresowych celów poprzez cele operacyjne, zadania i projekty realizacyjne. Działania te dotyczą różnych płaszczyzn rozwoju i funkcjonowania jednostek samorządowych, co sprawia, że strategia jest dokumentem kompleksowym, wykazującym ścisły związek z rzeczywistością gospodarczą, społeczną i polityczną. Można ją traktować jako porozumienie głównych sił co do kierunków rozwoju i podziału kompetencji. Podobnie, jak w sektorze komercyjnym, istnieją tutaj jednostki i grupy mające bezpośredni interes w działalności jednostki terytorialnej, który musi zostać zawarty w drodze kompromisu, będącego podstawą strategii.

Komentarze