Giełda papierów wartościowych to instytucja charakterystyczna dla gospodarek rozwiniętych. Stanowi miejsce obrotu nie tylko akcjami i obligacjami, ale także innymi instrumentami finansowymi, takimi jak opcje czy też kontrakty terminowe. Często określana jest mianem barometru gospodarki, a jej prawidłowe funkcjonowanie jest ważne nie tylko dla pojedynczych inwestorów czy też notowanych na niej spółek, ale także dla gospodarki jako całości.
Struktura przedmiotowa giełdy
Giełda jest miejscem spotkania osób, które pragną zawrzeć umowę kupna-sprzedaży. Zawieranie tych transakcji jest ściśle regulowane i podporządkowane pewnym normom i zasadom. Odbywa się regularnie, w określonym miejscu i czasie, przy udziale osób pośredniczących w wymianie.
Cechą charakterystyczną giełdy papierów wartościowych jest zmienność przedmiotów, które podlegają obrotowi giełdowemu. Akcje i obligacje to podstawowe instrumenty finansowe, które można nabywać i sprzedawać na giełdzie, ale nie jedyne.
Duże znaczenie, zwłaszcza dla eksporterów i importerów, mają walutowe kontrakty terminowe. Odzwierciedlają one kursy między innymi euro, dolara czy też franka szwajcarskiego wobec złotówki, pozwalając tym samym przedsiębiorcom określić ryzyko wiążące się z świadczeniem usług oraz kupowaniem i sprzedawaniem produktów za granicą.
Giełda to także obrót dewizami, bonami skarbowymi, jednostkami uczestnictwa w otwartych funduszach emerytalnych, opcjami, prawami poboru, kontraktami typu forward i futures czy też swapami. Taka struktura przedmiotowa giełdy sprawia, że uczestnicy obrotu mają wiele możliwości zainwestowania swojego kapitału, w zależności od tego, jak duże ryzyko chcą podjąć i jak wysokie zyski osiągnąć.
Rola giełdy
Giełda pełni cztery podstawowe funkcje:
- mobilizacyjną - zachęca do kupna papierów wartościowych na rynku pierwotnym, umożliwiając jednocześnie obrót wtórny. Mobilizuje tym samym zgromadzony przez inwestorów kapitał,
- alokacyjną - umożliwia przeniesienie kapitału od podmiotów dysponujących jego nadwyżką, do tych, które wyrażają zapotrzebowanie na niego,
- transformacyjną - dzięki obrotowi giełdowemu kapitał może przybierać zróżnicowane formy. Inaczej mówiąc, giełda umożliwia zamianę kapitału rzeczowego na pieniężny, i odwrotnie,
- informacyjną - na giełdzie dokonuje się wycena kapitału. Informuje ona o kondycji finansowej emitenta, odzwierciedla zmieniającą się koniunkturę gospodarczą oraz wpływa na decyzje inwestycyjne podmiotów zaangażowanych w obrót.
To, w jaki sposób giełda wypełnia powyższe funkcje, uzależnione jest od liczby spółek na niej notowanych i liczby zawieranych transakcji. Im jest ich więcej, tym lepiej giełda realizuje swoją rolę. Wpływ na to ma również odsetek wszystkich emisji znajdujących się w obrocie ciągłym. I tu podobnie, im jest on wyższy, tym w lepszy sposób giełda pełni swe funkcje.
Funkcjonowanie giełd na świecie
Na świecie istnieje wiele giełd papierów wartościowych. Do największych zalicza się te zlokalizowane w Nowym Jorku, Tokio, Londynie oraz Frankfurcie nad Menem. Osiągają one najwyższe w skali świata kapitalizacje, obliczane jako wartość giełdowa wszystkich notowanych na danej giełdzie spółek. Coraz prężniej rozwijają się parkiety w Hong Kongu i Szanghaju, przez co mają coraz większe znaczenie globalne.
Chociaż każda giełda, z uwagi na uwarunkowania krajowe, jest odmienna od pozostałych, wymienia się dwa główne modele ich funkcjonowania:
- model amerykański - rozwinął się w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Cechą charakterystyczną tego sposobu działania giełdy jest to, iż jest ona spółką akcyjną, powołaną przez podmioty wykazujące chęć stworzenia rynku papierów wartościowych. Powoływana jest ona zatem przez handlowców, bankierów, domy maklerskie i inne podmioty, którym przyświeca cel realizacji własnych interesów, zgodnie jednak z obowiązującym prawem handlowym i cywilnym. Rola państwa jest ograniczona jedynie do rejestracji giełdy i kontroli, czy działa ona w ramach ustalonego porządku prawnego. Nie ingeruje ono jednak w obrót i organizację giełdy. Taki model giełdy występuje także w Australii i Holandii.
- model niemiecki - giełda tego typu jest nadzorowana przez państwo. To ono określa zasady jej funkcjonowania, kontroluje obrót, wydaje zezwolenia umożliwiające spółce podjęcie działalności na tym rynku, ustala lokalizację, a nawet jest jej właścicielem lub współwłaścicielem. Model ten funkcjonuje w większości krajów europejskich, w tym w Polsce.
Znaczenie giełdy w gospodarce
Giełda papierów wartościowych stanowi swoistą platformę, która daje wielu podmiotom funkcjonującym w gospodarce możliwość pozyskania kapitału na finansowanie swojej działalności, wdrażanie innowacji czy też przeprowadzenie niezbędnych inwestycji. Przyczynia się zatem do rozwoju przedsiębiorstw i wywiera na nie pozytywną presję. Aby bowiem spółka mogła zaistnieć na giełdzie, musi wypełnić rygorystyczne warunki.
Giełda pełni rolę pośrednika pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Ułatwia transfer kapitału, wpływając na możliwości dostosowawcze gospodarki do zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Jest alternatywą dla systemu bankowego, z którym konkuruje o inwestorów. Podmiotom indywidualnym zaś umożliwia dywersyfikację ryzyka wiążącego się z inwestowaniem, mobilizując tym samym zgromadzony przez nich kapitał.
Komentarze